سنا نجفیان
بیت‌کوین در ایران به صورت رسمی هنوز قانونی نیست اما استفاده از بیت‌کوین در کشور جرم هم نیست. قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین نهاد قانونی کشور، پیگیری و نظارت بر اجرای قانون را بر عهده دارد. بنابراین پس از فرایند تایید قوانین و مصوبات در مجلس، قوه قضاییه معمولا بر اجرای آن نظارت می‌کند.
آیا بیت کوین در ایران قانونی است؟
طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد جرم محسوب می شود.»
بنابراین به دلیل عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت‌کوین نمی‌توان این اعمال را جرم دانست. با این وجود، دیگر نهادهای زیرنظر این سازمان مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه به عنوان یک فناوری مسئولیت و اختیاراتی دارند.
جدای بحث چیستی ارزهای دیجیتال، به عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد. در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و یا عدم وفای به عهد در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد می‌تواند شکایت رسمی ارائه دهد و دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد.
در روز 31 تیر 1398، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از موافقت کمیسیون اقتصادی دولت با به رسمیت شناختن صنعت بیت‌کوین خبر داد. اما بانک مرکزی بارها در اطلاعیه‌هایی ورود ارزهای دیجیتال به حوزه پرداخت کشور را ممنوع کرده است. به طور کلی خرید و فروش و نگهداری بیت‌کوین توسط مردم جرم نیست اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلا مجوز خاصی صادر نشده است.
ممنوعیت معامله بیت کوین توسط بانک ها و موسسات مالی
بانک مرکزی ایران در تاریخ ۹ دی ماه ۱۳۹۶، طی اطلاعیه‌ای به کارگیری ابزار بیت‌کوین و سایر ارزهای مجازی در تمام مراکز پولی و مالی کشور را ممنوع اعلام کرد. اما این حکم به معنای ممنوعیت کامل بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال نبود. طبق این اطلاعیه هرگونه استفاده و خرید و فروش بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال در بانک‌ها، موسسات مالی و صرافی‌های دارای مجوز بانک مرکزی رسما ممنوع اعلام شد.
این ممنوعیت از گذشته نیز وجود داشت اما برای آن بخشنامه رسمی صادر نشده بود. در واقع تنها بانک و صرافی‌های زیر نظر بانک مرکزی از خرید و فروش بیت کوین به صورت رسمی منع شدند. پس از اعلام این حکم، ناصر حکیمی، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی در گفت‌وگویی درباره اطلاعیه منتشر شده مبنی بر ممنوعیت خرید و فروش ارزهای دیجیتال، اذعان داشت که اطلاعیه ممنوعیت استفاده از ارزهای دیجیتال در مراکز پولی و مالی از سوی شورای عالی مبارزه با پولشویی، سیاست نهایی بانک مرکزی در پول‌های دیجیتالی نیست.
در واقع هیچ سیاستی در هیچ زمانی نهایی نیست و سیاست‌ها به صورت بازه زمانی در نظر گرفته می‌شود. از طرف دیگر در بحث تحریم‌ها و ساخت ارز دیجیتال ملی، بانک مرکزی در جایگاه مجری اصلی کار قرار دارد.
عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، در واکنش به این پرسش که آیا ایران واقعا بطور جدی در حال بررسی استفاده از ارز دیجیتال به عنوان وسیله محاسبات متقابل است؟ به این صورت پاسخ داد که:
هنوز نمی‌توان با قطعیت در مورد این فضا چیزی گفت. بانک مرکزی همچنین به دلیل آنچه که پولشویی و کلاهبرداری عنوان می‌شد، دستور مسدودسازی گسترده سایت‌های خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را صادر کرد. در حال حاضر هیچگونه مجوز رسمی برای تاسیس صرافی یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی صادر نمی‌شود و تمامی سایت‌ها و مراکز فعلی به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند. عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی ایران
وضعیت قانونی استخراج بیت کوین در ایران
استخراج بیت‌کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود. استخراج ارزهای دیجیتال در ایران بدون مجوز غیر مجاز اعلام شده است.
استخراج به‌‌صرفه‌ی بیت‌کوین از طریق دستگاه‌های استخراج به‌نام ای‌سیک (ASIC) انجام می‌شود. این دستگاه‌ها وارداتی هستند. تا پیش از تیر ماه 98، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه‌ها عمدتا به صورت قاچاق وارد کشور می‌شدند.
همین باعث شده که قانون، حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را داشته باشد. در 22 تیر 98، گمرک ایران اطلاعیه به ستادهای نظارت و گمرکات اجرایی ابلاغ کرد که بر اساس آن دستگاه استخراج ارز دیجیتال با عنوان ماینر در ردیف گمرکی ۸۴۷۱۹۰۹۰ قرار می‌گیرند.
در این ردیف گمرکی عمدتاً دستگاه‌های کارت‌خوان، پین‌پد یا رمزخوان‌ها و برخی دیگر از ابزارهای بانکی قرار می‌گیرند. با این حال در 31 تیر 98، معاون گمرک ایران گفت که گمرک فقط ردیف تعرفه دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال را تعیین کرده است و این به معنای آغاز ترخیص این دستگاه‌ها نیست.
طبق گفته معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه‌های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است. بنابراین استخراج بیت‌کوین در ایران یک صنعت بوده و قانونی است اما باید مجوزهای لازم را از وزارت صنعت دریافت کرد.
در غیر این صورت سازمان برق می‌تواند جلوی استفاده از برق برای این فعالیت را بگیرد و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط دستگاه‌ها و حتی انجام اقدامات قضایی را دارد.
دولتمردان و سیاستمداران در این رابطه چه می گویند
جهانگیری(معاون اول رییس جمهور):
- باید به سرعت به سمت اقتصاد دیجیتال حرکت کنیم
وزیر اقتصاد:
- دولت ارز دیجیتال را به رسمیت می‌شناسد؛ بانک مرکزی و بورس مسئول جلوگیری از پولشویی هستند.
مدیرعامل بانک ملی:
- (رمز ارز ملی ققنوس) ارز دیجیتال بومی ایران آماده راه‌اندازی است.
معاون اقتصادی رئیس جمهور:
- باید به سمت استفاده از ارز دیجیتال برویم!
نماینده مجلس:
- نمی‌توانیم نفت بفروشیم و در این شرایط استفاده از ارزهای دیجیتال باعث رشد اقتصادی کشور می‌شود.
وزارت صنعت، معدن و تجارت:
- شرایط جواز تأسیس استخراج رمزارز در ایران در حال پیگیری است.
رییس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز:
- شیوه‌نامه‌های رمز ارزها تدوین می‌شود.
سخنگوی صنعت برق کشور:
- ۴۰۰ مگاوات انرژی الکتریکی به ماینرها فروخته شده است.
مدیرعامل شرکت توانیر:
- ماینر‌های غیرقانونی را لو بدهید و ۱۰ میلیون تومان جایزه بگیرید.
دبیر شورای عالی فضای مجازی:
- ساخت رمزارز ایرانی لازم است؛ بانک مرکزی ارزهای دیجیتال را بررسی می‌کند.
روحانی خطاب به تیم اقتصادی دولت:
- موضوع استخراج ارز دیجیتال را پیگیری کنید.
رئيس کمیسیون اقتصادی مجلس:
- با ارز دیجیتال مثل ماهواره و ویدیو برخورد نکنید.
نتیجه گیری
آیا استفاده از بیت کوین در ایران جرم است؟
- خیر در حال حاضر برای این مبحث جرم انگاری انجام نشده است.
آیا برای ارز دیجیتال ملی برنامه ریزی صورت گرفته است؟
- احتمالا بله
آیا ماینینگ قانونی است؟
- بله اما با اخذ مجوز از وزارت صنعت
ماینینگ خانگی مجاز است ؟
- خیر، دادستانی حکم ورود به منازل نیز صادر کرده است
حکم استفاده از برق غیرمجاز چیست؟
- ماده 660 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375: هر کس بدون پرداخت حق انشعاب و اخذ انشعاب آب و فاضلاب و برق و گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیر مجاز از آب وبرق وگاز و تلفن و شبکه فاضلاب نماید علاوه بر جبران خسارت وارده به جزای نقدی معادل دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد. چنانچه مرتکب از ماموران شرکتهای مذکور باشد به حداکثر مجازات جریمه محکوم خواهد شد.
آیا واردات تجهیزات استخراج قانونی است؟
- برای دستگاه‌های استخراج (ASIC) ردیف کالا مشخص شده است. واردات این دستگاه‌ها مشروط به دریافت مجوز از وزارت صمت است
آیا ورود به این حوزه برای بانک ها، صرافی ها و موسسات مالی مجاز است؟
- در حال حاضر خیر
آیا خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال برای عموم مردم آزاد است؟
- نامشخص ، هنوز قانون گذاری صورت نگرفته است. جرم نیست.
آیا امکان طرح شکایت برای جرایم مربوطه وجود دارد؟
- بله ، رویه پیگیری مشابه سایر جرایم کیفری و پرونده های حقوقی است
آیا بلاک چین قانونی است ؟
- بلاکچین یک فناوری عمومی بوده و احتمالا در مصادیق کاربردی قانون گذاری شود.
وضعیت فقهی و شرعی این ارزها چیست ؟
- این موضوع بسته به نظر مراجع عظام تقلید متفاوت است.
وضعیت مقررات ارزهای دیجیتال در جمهوری اسلامی ایران
سوالات متداول
هیچگونه قانونگذاری مشخصی برای ارزهای دیجیتال وجود ندارد ولی خرید و فروش آنها هم غیرقانونی نیست. اکثر کشورها در سال 2020 به فکر راه اندازی ارز دیجیتال بانک مرکزی خود افتاده‌اند و در این راستا اقداماتی جدی انجام داده‌اند. به همین خاطر با مرور زمان قانونگذاری در این حوزه در تمام زمینه‌ها انجام خواهد شد و بزودی شاهد استفاده گسترده از ارزهای دیجیتال و صنایع وابسته به آن خواهیم بود.
الجزایر، بولیوی، مراکش، نپال، پاکستان و ویتنام فعالیتهای مربوط به ارزهای دیجیتال را ممنوع کرده‌اند. دلیلی که برای این مسئله وجود دارد عدم هماهنگی سیستم مالی این کشورها با بانکهای مطرح جهانی است و بی کفایتی مسئولان مربوط به این حوزه برای وضع قوانین مدون و مشخص برای اجرایی کردن بهره گیری از قدرت بالقوه ارزهای دیجیتال در امور مالی و بانکداری.
بیت کوین در ایران هنوز به طور کامل به رسمیت شناخته نشده است، اما سرمایه گذاری، نگهداری یا استفاده از بیت کوین در کشور جرم هم نیست. در حال حاضر فرآیند به رسمیت شناختن صنعت استخراج و ماینینگ در حال انجام و قانونگذاری‌های لازم است تا قدم مثبتی برای بکارگیری از مزایای این حوزه باشد.
میلادآقایاری
نادیاسالب زاده
نظر شما